मोरङको बुढीगंगा गाउँपालिकाको बिराटनगर महानगरपालिकासँग सिमाना जोडिएको छ। विराटनगरबाट यो गाउँपालिका उत्तर तिर पर्दछ । तसर्थ बुढीगंगा र विराटनगरको बिचमा खासै अन्तर रहेको छैन । बुढीगंगा गाउँपालिकामा थुप्रै उद्योगधन्दा छन्, जसले विराटनगरमा भएको ख्याति पाएका छन् । विभिन्न उद्योगधन्दाको अवस्थितिका कारण यो स्थान विगतमा र वर्तमानमा पनि प्रख्यात स्थल हो । अघि वि।सं। १९७१ सालभन्दा अगाडी रंगेली विराटनगरको सदरमुकाम थियो । तर त्यस बेला पनि हात्तिमुडा र टंकि सिनवारी भेगमा मानिसको सामान्य वस्ती थियो । यसै गरी यही गाउँपालिकाबाट कोशी राजमार्ग पनि गयेको देखिन्छ । पछि १९७१ सालमा मोरङको सदरमुकाम विराटनगरमा सारिएको हो । त्यस पछि बुढीगंगा गाउँपालिका क्षेत्र विराटनगरको उत्तर तिरको महत्वपूर्ण गाउँको रुपमा परिचित रह्‌यो । 

अघि बुडीगंगा गाउँपालिका क्षेत्रको ठुलो भूभागलाई घना जंगलले ढाकेको देखिन्छ । यहाँका नदी किनारी भागमा केही जातजातीका मानिसहरुका स(साना वस्तीहरु थिए । घना जंगलका कारण मानिसले खोला या नदीको किनारी भागमा तथा पहाडको फेदीमा बस्न आवश्यक थियो । बुढीगंगा गाउँपालिका भेगमा बेलाबेलामा पाईने पुराना बसोबासका अवशेषहरुले  यसै कुराको संकेत गरेका छन् । डंग्राहा, सिसवनी बडहरा, हात्तिमुडा र टंकी सिनवारी आसपासमा यस्ता पुराना थुप्रै प्रकारका अवशेषहरु पाईएका छन् । तिनीहरु कतिपय नासिएका छन् भने कतिपय अझसम्म पनि उजागर हुन  सकेका छैनन् । अघि राणाकालमा मोरङको सदरमुकार रंगेलीतिर जाँदा यहींको बाटो हिडने चलन थियो । धरान र पहाडतिरबाट विराटनगर र भारतका विभिन्न स्थानतिर जाने बाटो पनि यहींबाट गएको थियो । यस अधारमा बुढीगंगाको सम्बन्ध विराटनगरसंगै गाँसिएको छ र यसको प्राचिनता विराटनगर जतिकै पुरानो मानिन्छ ।

ऐतिहासिक रुपमा मोरङको बुढीगंगा लगायतको विराटनगर भेग बिभिन्न राज्यको अधिनमा पर्ने र यदा कदा स्थानीय रजौटाहरुले शासन गर्ने स्थान भयो । अघि यो भेग मत्स्यदेश भित्र पर्दथो पछि गएर मत्स्यदेश टुक्रिन पुग्यो र यो क्षेत्र पुण्डबर्धनको एक महत्व पूर्ण केन्द्र बन्यो प्राचिनकालमा यो भेग बरागक्षेत्र नजिकमा पर्ने गर्दथो । त्यसै बेला यस स्थानमा मानिसहरुको बसोबास भएको संकेत पाईन्छ । प्राचिनकाल देखिनै यस वरपरको ठूलो क्षेत्रमा मानिसको बसिबास भएको अनुमान छ । मोरङको भेडियारी, कसेनीको धनपालगडी, हरैचा र राजघाट सहर नै बुढीगंगा क्षेत्रमा पनि मानिसहरुको बसोबास थियो । मध्यकालमा कुनै बेला बुढीगंगा भेग मोरङ राज्य भित्र पर्दथ्यो त्यसै त्यसै बेला यो स्थान पनि राजा धनपालको अधिनमा थियो भन्ने देखिन्छ । विजयपुर भेग बिभिन्न राजा र रजौटाका अधिनमा पर्ने र तिनबाट छुट्कारा पाउने क्रममा नै यस भेगमा विजय नारयण पछि पाल्पाली शेन राजा लोहान शेनले कब्जा गरे । यो भेग मोरङको महत्वपूर्ण क्षेत्रका रुपमा मधयकाल भर रहिरहयो । 

पाल्पाली शेनको अधिनमा रहेको बुढीगंगा लगायतको मोरङ राज्य मकवानपुरको अधिनमा राखिएको थियो । यस भेगको राजा भने लोहाँगशेन थिए जो मकवानपुरमा बसेर शासन गर्दथे । अझ पछि भने मकवानपुर शेन राजा हरिहर शेनका नाती बिधाता ईन्द्र शेनले मकवानपुरबाट विजयपुरलाई अलग राज्य बनाएको हुँदा बुढीगंगा लगायतको स्थान विजयपुरको अभिन्न अंग बन्न पुग्यो । शेनकाल भन्दा अघिनै कसिनिको धनपाल गडीलाई किल्ला बनाएर एक जना स्थानीय रजौटाले शासन चलाएका थिए । तिनको राजधानी र दरवारका विशेषता हरु अहिले पनि कसेनीमा रहेको छ । यसलाई स्थानीय मानिसहरुले संरक्षण गरेर राखेका छन् । जसलाई धनपाल गडीको नामले जान्ने गरिन्छ । सम्बवत धनपालको दक्षिण गडी या सिमाना भने धनपालथान थिए । कुनैबेला बुढीगंगा भेग पनि धनपालको अधिनमा रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । सम्भवत राजा धनपालको पश्चिमी किल्ला केशलिया खोला थियो । यता मानगड पनि यसै गाउँपालिका भित्र पर्दथ्यो । यो मध्यकालको ऐतिहासिक गड थियो भनिन्छ ।

बुढीगंगा भेग मध्यकालमा जंगल र कतै कतै वस्ती क्षेत्रका रुपमा थियो । बिभिन्न भागमा स(साना वस्तीहरु थिए । तिनमा रजौटाहरुले शासन गर्दथे । मानगड त्यसतै एकजना रजौटाको गड थियो ।  हात्तिमुडा पनि मध्यकालिन वस्तीक्षेत्र थियो भन्ने देखिन्छ । वि।सं। १८३१ सालमा विजयपुर ब्रिहत्तर नेपालमा गाभिए पछि भने बुढीगंगा लगायतको विजयपुर भेग पनि ब्रिहत्तर नेपाल भित्र पर्न पुग्यो । त्यस पछि केहि समय सम्म सागुरीगडीबाट यस भेगको शासन चल्यो । पछि मोरङको शासन रंगेली सदरमुकामबाट चलाउन लागियो । यता वि।सं। १९७१ साल पछि भने मोरङको राजधानी विराटनगरमा सर्यो र बुढीगंगा विराटनगरको सिमावती गाउँका रुपमा पुग्यो । यहाँ उत्पादित सागसब्जि लगायतका अन्नपात र फलफुल आदि विराटनगरको बजारमा खपत हुने गर्दथ्यो । अहिले सम्म पनि विराटनगरमा आवश्यक धेरै प्रकारका उत्पादनहरु यहि गाउँपालिकाले धानेको छ ।तर आज आएर भने विराटनगरमा खोलिएका भनिएका धेरै उद्योगहरु बुढीगंगामा रहेका छन्  जसले गर्दा यहाँको उर्बर जमिन उद्योगधन्दाले भरिन लागेको छ । 

बुढीगंगाा गाउँपालिकाका वडाहरुकाे  विवरण

साविकको टंकिसिनवारी गाविसका विभिन्न वडारु मध्ये वडा नं‍. १ र ३ बुडीगंगा गाउँपालिकाका वडा नं. १,  टंकिसिनवारी गाविसका २, ८ र ९ वडा लाई  बुडीगंगा गाउँपालिकाको वडा नं. २ तथा टंकिसिनवारी गाविसका ४, ५, ६ र ७ वडा लाई  बुडीगंगा गाउँपालिकाको वडा नं. ३ यता साविकको हात्तिमुढा गाविसका ५, ६, ७ र ८ नं वडा नं ४ तथा हात्तिमुढाका  गा. वि. स. वडा नं १, २, ३, ४ र ९ वडा नं ५ सिसवनी बडहराका वडा नं १, २, ६, ७, ८ र ९ तथा डंग्राहाका १, २, ३ नं वडा नं ६ सिसवनी बडहराका वडा नं ३, ४ र ५ तथा डंग्राहाका वडा नं ४, ५, ६, ७ ८ र ९ वडा नं ७ कायम गरिएको छ ।